Kompozytorzy

Aranżacje dla: Fortepian

Kompozycja: Kopciuszek

Kompozytor: Rossini Gioacchino

Ścignij darmowe partytury:

Overture. For Piano. Complete Score PDF 2 MB
Wikipedia
Kopciuszek albo triumf dobroci (włos. La Cenerentola ossia La bontà in trionfo) – opera komiczna w dwóch aktach (pięciu scenach) Gioacchina Rossiniego do libretta Jacopo Ferrettiego. Opera powstała na podstawie bajki Perraulta w bardzo krótkim czasie. Libretto zostało napisane w ciągu 22 dni a partytura - 24 dni. Opera jest pozbawiona elementów fantastycznych, zaś bajkowy pantofelek został zastąpiony przez bransoletkę. Obawiano się bowiem reakcji cenzury i publiczności na podnoszenie sukni podczas sceny przymiarki pantofelka.
Niemal nazajutrz po premierze Otella (26 września 1816) Rossini opuścił Neapol i wyjechał do Rzymu, dokąd wzywały go przyjęte wcześniej zobowiązania. Jeszcze podczas pracy nad Cyrulikiem sewilskim kompozytor podpisał z impresariem rzymskiego Teatro Valle Cartonim umowę na nową operę. Data premiery została określona na 26 grudnia, Cartoni zastrzegł sobie prawo wyboru libretta, honorarium zostało określone na 500 skudów. Już na miejscu okazało się, że wystawienie nowej opery w projektowanym terminie będzie bardzo problematyczne. Cartoni, który ze względu na nadchodzący karnawał żądał opery komicznej nie umiał się zdecydować na żadną z propozycji przedstawianych przez librecistę Ferrettiego. 24 grudnia, kiedy wydawało się, że sprawa znalazła się w całkowitym impasie, Ferretti zaproponował, nie wierząc zresztą zbytnio w powodzenie pomysłu, by na temat opery wybrać baśń o Kopciuszku. Rossini przyjął pomysł z entuzjazmem, poparł go też Cartoni i praca na utworem ruszyła z miejsca. O premierze 26 grudnia nie mogło już być mowy, ciągle jednak istniała jeszcze szansa wystawienia opery w stagione zimowym. Kopciuszek powstawał więc w wielkim pośpiechu. Wedle wspomnień Ferrettiego napisanie libretta zajęło mu 22 dni. Rossini skomponował muzykę w 24 dni. Uwertura została wzięta z Gazety. Temat finałowej arii Angeliny Non più mesta to adaptacja ostatniej arii Almaviva Ah il più lieto z Cyrulika Sewilskiego. Temat chóru i Magnifico Conciossiacosacché trenta botti già gustò zaczerpnięty jest z opery Zygmunt (Chór myśliwych z Zenovito i Aldimirą: Di caccia il suono –Al bosco! alla caccia! - scena 5–6 pierwszego aktu). Rossiniemu asystował kompozytor Luigi Agolini, który pisał recytatywy i skomponował: dwie arie - Vasto teatro è il mondo – dla Alidoro i Sventurata! mi credea dla Clorindy, oraz chór Ah! della bella incognito do introdukcji drugiego aktu. W nowej inscenizacji w Rzymie, w roku 1820, Rossini usunął arię Alidoro napisaną przez Agoliniego i w jej miejsce wstawił własną Il mondo è un gran teatro. W czasach nam współczesnych kompozycje Agoliniego są zazwyczaj pomijane w przedstawieniach opery .
Kopciuszek został wystawiony 25 stycznia 1817 roku i spotkał się z przyjęciem niewiele lepszym niż Cyrulik sewilski. Zaledwie kilka numerów znalazło żywszy oddźwięk reszta przeszła bez echa, zdarzyły się nawet gwizdy. Wykonanie nie było zresztą nadzwyczajne, poza Gertrudą Righetti-Giorgi w roli tytułowej, a w obsadzie nie było gwiazd. Orkiestra Teatro Valle również nie prezentowała najwyższego poziomu, o czym Rossini zdążył się już przekonać przy okazji Torvalda i Dorliski. Tym razem kompozytor zachował jednak olimpijski spokój, przekonany, że opera odniesie sukces. Powodzenie Kopciuszka rzeczywiście rosło z każdym wieczorem. Opera pozostała na afiszu do końca stagione, osiągając około 20 przedstawień. W szybkim czasie zdobyła sobie sceny europejskie: w 1818 roku została wystawiona w Barcelonie i Monachium, w 1820 - w Londynie, Wiedniu i Budapeszcie, w 1822 - w Paryżu i Krakowie (w języku niemieckim), w 1824 - we Lwowie, w 1826 - w Nowym Jorku, w 1829 - w Warszawie. Triumfy odnosiły w tej operze legendy romantycznego belcanta: Domenico Donzelli wystąpił w roli Ramira w La Scali; Filippo Galli był kolejno Magnifikiem w La Scali i Dandinim w Théâtre-Italien; Luigi Lablache i Antonio Tamburini grali Dandiniego; Maria Malibran, Paulina Viardot, Marietta Albani, Laure Cinti-Damoreau i Henrietta Sontag śpiewały rolę tytułową. Dzisiaj Kopciuszek jest chyba najczęściej wystawianą operą Rossiniego po Cyruliku sewilskim, mimo że partię tytułową napisaną na kontralt, a współcześnie śpiewaną najczęściej przez mezzosopran, mogą wykonywać tylko śpiewaczki o wyjątkowej rozpiętości i giętkości głosu. W XX wieku w roli Angeliny występowała Conchita Supervia, bohaterka spektakli w Opéra-Comique (1932, Dino Borgioli jako Ramiro, dyr. Tullio Serafin) i w Covent Garden (1934, Borgioli i Enzo Pinza jako Magnifico), a także: Giulietta Simionato, Teresa Berganza, Lucia Valentini-Terrani, Agnes Baltsa, Cecilia Bartoli i wielka polska kontralcistka Ewa Podleś.
Akcja rozgrywa się w zamku Don Magnifaca, zubożałego barona i ojca dwóch córek. W domu przebywa także jego pasierbica, Angelina, lekceważona przez wszystkich i nazywana Kopciuszkiem. Baron postanowił wydać za mąż jedną ze swoich córek za księcia Don Ramira. Książę wysłał na zwiady swojego zaufanego astrologa Alidora. Alidor przybywa do zamku Don Magnifika w przebraniu żebraka. Spotyka się z bardzo złym przyjęciem, jedynie Angelina okazuje jemu litość i współczucie. Don Ramiro, który dowiaduje się o urodzie i szlachetnych cechach Angeliny, postanawia sam udać się do zamku Don Magnifika w przebraniu. Zamienia się strojami ze swoim lokajem Dandinim. W zamku baron i jego córki traktują go lekceważąco. Tylko Angelina interesuje się przebranym księciem. Po chwili przybywa przebrany w strój księcia Dandini z zaproszeniem na bal. Baron i jego córki prześciagają się w grzecznościach.
Sala w pałacu księcia Don Ramiro. Scena balu z udziałem Dandiniego w stroju księcia, barona i jego córek. Na balu pojawia się nieznajoma dama, przywieziona przez Alidoro. Jest to wspaniale ubrana Angelina. Jej uroda i wdzięk wywierają wielkie wrażenie a ona sama staje się najważniejszym gościem.
Trwa bal w pałacu. Don Ramiro otrzymuje od nieznajomej damy bransoletke z napisem: Weź to, szukaj mnie, gdy na prawej mej ręce ujrzysz taką samą, wtedy już zostanę twoją. Scena balu kończy się. Don Magnifico z córkami wraca do domu. Przepełnia go dobry nastrój. Rzekomy książę na balu obdarzył go wieloma względami. Zatem baron liczy na szybki ślub jednej ze swoich córek i liczne przywileje dla siebie. Don Ramiro domyśla się kim faktycznie jest piękna nieznajoma i podąża w ślad za nimi.
Komnata w zamku Don Magnifica. Angelina wróciła wcześniej do zamku i przebrana w swoją skromną odzież siedzi przy kominku. Tu zastaje ją baron z córkami. Za nimi przybywa książę i zauważa bransoletkę na jej ręce. Na swoją przyszłą żonę wskazuje Angelinę.
Sala tronowa pałacu Don Ramira. Scena z uroczystości zaślubin. Angelina i Don Ramiro zapraszają Don Magnifica z córkami i przebaczają im wszystkie przewinienia.
Akt I
Akt II
Temat Kopciuszka oparty na znanej baśni Perraulta był już kilkakrotnie podejmowany w operze: przez Laurette'a w 1759 (Cendrillon), Nicolasa Isouarda (1810, również Cendrillon) i Stefano Pavesiego (1814, Agatina o La virtù premiata). Ferretti posłużył się tekstami Cendrillon Charles-Guillaumme'a Etienne'a oraz adaptacją tekstu Etienne'a pióra Francesca Fioriniego wystawioną w 1814 roku w mediolańskiej La Scali. Imiona bohaterów utworu: Clorinda, Tisbé, Ramir, Alidoro, Dandini pochodzą z tych dwóch librett. Obydwa teksty zawierały znaczne odstępstwa od tekstu Perraulta - macocha stała się ojczymem, dobrą wróżkę zastąpił filozof Alidor, powiernik i doradca księcia. Powodowało to wyeliminowanie z utworu elementu baśniowego, do którego zresztą Rossini czuł niechęć. Być może że zaważył również wzgląd na skromne urządzenia techniczne Teatro Valle, które nie podołałyby wymagającemu scenograficznie przedstawieniu z motywami fantastycznymi. Akcja została przeniesiona z bajecznej krainy w okolice Salerna. Nowością w stosunku do oryginału była też przebieranka pana ze sługą rodem z Marivaux. Wreszcie pantofelek, który gubił Kopciuszek został zamieniony na bransoletkę z obawy przed reakcją cenzury i publiczności na podnoszenie sukni podczas sceny przymiarki pantofelka. W pięć lat później krytyk paryskiego Journal des Débats pisał z przekąsem przy okazji paryskiej premiery utworu: Jeden tylko powód mógł usprawiedliwić w libretcie autora włoskiego zmianę pantofelka Kopciuszka na bransoletkę; ten mianowicie że wykonawczyni roli głównej musiała mieć piękne ramię, ale brzydką stopę. Dotknięta do żywego śpiewaczka Righetti-Giorgi odpowiedziała w Uwagach o maestro Rossinim: Pan dziennikarz paryski mnie nie zna; gdyby znał musiałby przyznać, iż we własnym interesie wolałabym pantofelek niż bransoletkę.
Libretto Kopciuszka mimo niewątpliwych zalet zręcznej budowy i potoczystej akcji jest słabsze od tekstu Cyrulika. Utrzymane formalnie w stylu opery buffa, ma bardziej niezdecydowany charakter stanowiący mieszaninę baśni, komedii realistycznej i farsy. Postaciom brak wyrazistości. Jedynie charaktery Angeliny i Dandiniego zostały dobrze zarysowane, Maginifico stanowi konwencjonalny typ groteskowego ojca, Ramiro i Alidoro są ledwie naszkicowani, a Clorinda i Tisbe bardziej są podobne karykaturalnym marionetkom niż żywym osobom. Największym atutem tekstu są sytuacje sceniczne, choć i tu trafiają się rozwiązania wymuszone, jak w przypadku zamiany ról Ramira i Dandiniego.
Rossini po mistrzowsku wyzyskał zalety libretta, a wady zdołał do tego stopnia zatuszować, że oglądający operę prawie ich nie dostrzega. Muzyka nie odznacza się tak oszałamiającą werwą jak we Włoszce w Algierze, jest w niej więcej finezji i ciepła. Charakter opery doskonale oddaje wzięta z Gazety uwertura, aby zaakcentować jej związek z Kopciuszkiem kompozytor wprowadził w finale I aktu motyw crescenda z uwertury.
Szczery liryzm przebija ze wzruszającej piosenki Angeliny o królu, który z trzech kandydatek na żonę wybrał tą, która wyróżniała się niewinnością i dobrocią. Wdziękiem i delikatnością uczuć nasycona jest scena pierwszego spotkania Kopciuszka z przebranym za własnego służącego Ramira oraz aria Si ritrovarla io giuro w II akcie, kiedy książę podziwia bransoletkę Angeliny i ślubuje ją odnaleźć. Znakomite są duety, w których Dandini gra rolę księcia oraz epizod, w którym nieźle już pijany Magnifico mianowany przez Dandiniego podczaszym wydaje pocieszne zarządzenia. Najbardziej mistrzowskie sceny opery to sceny zbiorowe: finał I aktu ze sceną balu i przybycia Angeliny; duet Un segreto d'importanza, w którym Dandini odkrywa przed osłupiałym Magnificiem, że nie jest księciem; sekstet Questo è il modo avviluppato, w którym książę oznajmia bladym z irytacji i upokorzenia Magnificowi i jego córkom, iż zamierza poślubić Angelinę i wreszcie finał opery ze sceną zaślubin i arią Angeliny: Non più maesta. Temat muzyczny do tej arii Rossini zaczerpnął z ronda Ah il più lieto - ostatniej części finałowej arii hrabiego Almavivy Cessa più resistere z opery Cyrulik sewilski. Kopciuszek jest ostatnią włoską operą buffa Rossiniego. Późniejsze: Adina i Hrabia Ory należą już stylistycznie do opery francuskiej.