Akordeon Solo
Akordeon + ...
Dla początkujących
Kompozytorzy

Dyszkant

Wszystkie Kompozycje

Kompozycje dla: Akordeon

Wikipedia
Dyszkant – termin muzyczny; odmiana wysokiego głosu ludzkiego. Najczęściej głos ten posiadają chłopcy przed mutacją (w języku angielskim dyszkant to „sopran chłopięcy” – boy soprano, choć w przypadku chórów mieszanych, częściej stosuje się pojęcie treble).
Dyszkant nie ma ściśle określonej skali. W zasadzie jest równy sopranowi, jednak od śpiewających tym głosem wymaga się zazwyczaj mniejszej skali, zazwyczaj nie wykraczającej w górnym zakresie poza skalę mezzosopranu bądź też sopranu chóralnego (średnio dyszkanty osiągają „a” dwukreślne, A5), w dolnym rejestrze zachowując skromne rezerwy do „b” w oktawie małej. Stosunkowo rzadko zdarza się, by dyszkanty śpiewając sięgały do oktawy trzykreślnej. W przeciwieństwie do altu nie plasuje się w naturalnej skali głosu mówionego.
Dzieci, podobnie jak dorośli, mogą swoją naturalną skalę głosu poszerzyć używając technik opartych na falsecie, bądź też rejestrze gwizdkowym. Przykładowo, 12-letni Afanasy Prokhorov (w rzeczywistości alt), jeszcze przed mutacją, występując na scenie był w stanie czysto i biegle operować skalą głosu do cis czterokreślnego.
Specyficzne brzmienie dyszkantu wiąże się nie tylko z długością i grubością strun głosowych, ale także ogólnie z charakterystyczną dla wieku dziecięcego budową ciała (mniejsza pojemność rezonatorów – jamy ustnej, płuc itp.), a nawet z dziecięcą osobowością.
W okresie przed dojrzewaniem, u obu płci struny głosowe nie są w pełni wykształcone, dzięki czemu jest możliwe osiągnięcie skali dyszkantu zarówno przez chłopców, jak i dziewczęta. Po mutacji, mężczyźni śpiewają głosami męskimi, bądź też w dalszym ciągu głosem wysokim, stosując odpowiednie techniki (falset lub kontratenor). U płci przeciwnej zaś, dyszkant przekształca się w sopran lub mezzosopran i alt, w przypadku fizjologicznego pogrubienia strun oraz ich wydłużenia w okresie dojrzewania.
Z reguły dyszkant jest głosem w pewnym sensie uboższym od sopranu, odznacza się większą prostotą, wręcz surowością, mniejszą głębią, pozbawiony vibrata. W muzyce chóralnej nabiera nowego oblicza; chłopięce chóry cieszą się na całym świecie popularnością i uznaniem. Fenomen chórów chłopięcych nie znajduje odpowiednika wśród śpiewu dziewczęcego.
Dyszkant cechuje w górnym rejestrze jasna, niezwykle czysta barwa, klarowność. W związku z celowym i warunkowym ograniczeniem rejestru piersiowego i bazowaniu głównie na rejestrze głowowym, krystaliczny, dźwięcznie brzmiący głos w oktawie dwukreślnej traci atrakcyjność w oktawie razkreślnej gasnąc u jej podstawy. W porównaniu z głosami kobiecymi, dyszkant jest bliższy sopranowi lirycznemu niż dramatycznemu, zarówno ze względu na ubarwienie, jak i wymagania interpretacyjne.
Profesjonalne chóry chłopięce przeważnie współpracują z chórzystami dorosłymi (basy, tenory, czasem męskie alty i okazjonalnie soprany kobiece). Profesjonalne chóry mieszane (dyszkanty chłopięce i dziewczęce) są raczej rzadkością (np. Salisbury Cathedral Choir).
W Polsce najpopularniejszym chórem chłopięcym były Polskie Słowiki, jednak większym dorobkiem i dłuższą tradycją szczycą się Poznańskie Słowiki. Na świecie najpopularniejszym chórem chłopięcym jest posiadający ponad 500-letnią tradycję Wiedeński Chór Chłopięcy.
Na świecie istnieje około 900 klasycznych chórów dyszkantowych. Zdecydowanie najwięcej chórzystów szkoli się w Wielkiej Brytanii, gdzie jest również najwięcej klasycznych chórów chłopięcych (blisko 200). Również w Stanach Zjednoczonych liczba chórów chłopięcych (co najmniej 170) i chórzystów jest znacząca. Inne państwa przodujące w liczbie chórów to Francja, Niemcy, Kanada, Holandia, Szwecja, Hiszpania i Austria. Uwzględniając stosunek liczby mieszkańców do liczby chórów uzyskujemy kolejność – Wielka Brytania, Szwecja, Irlandia (wszystkie na podobnym pułapie), Holandia, Austria, Szwajcaria, Kanada, Dania, Francja.
Różnice w dyszkancie chłopięcym i dziewczęcym znajdują swe podłoże w dymorfizmie płciowym. Różnice w objętości rezonatorów, w szczególności płuc, umięśnieniu (przepona, mięśnie odpowiedzialne za pracę krtani) dały szczególny wyraz w epoce baroku, gdy dorośli śpiewacy-kastraci wyróżniali się na tle sopranów kobiecych siłą głosu, jego barwą, właściwościami oddechowymi, klarownością i elastycznością głosu, skalą i biegłością koloraturową.
W związku z tym, że różnice w budowie ciała u chłopców i dziewcząt w okresie przed dojrzewaniem nie są tak znaczne, jak w życiu dorosłym, także różnice w wokalistyce nie przybierają tak znaczących rozmiarów, nie mniej jednak już są widoczne i nasilają się w miarę upływu lat.
Już w wieku 9 lat płuca chłopców są większe od dziewczęcych o około 15%. Chłopięce dyszkanty znacznie częściej wykonują utwory wymagające biegłości koloraturowej, wysokiej skali wykazując się przy tym nierzadko wirtuozerią, sięgając do trudniejszego repertuaru klasycznego i dysponując większą różnorodnością w zakresie barwy głosu.
Odniesienie sukcesu przez śpiewającego dyszkantem chłopca w znacznym stopniu uzależnione jest od wieku, w jakim zacznie przechodzić mutację głosu. W wypadku późniejszego dojrzewania płciowego u uzdolnionych młodych śpiewaków istnieje możliwość wypracowania umiejętności wokalnych, na poziomie umożliwiającym angaż w profesjonalnych rolach operowych: Alois Mühlbacher w wieku 15/16 lat występował na deskach Wiedeńskiej Opery Państwowej jako Oberto w „Alcinie” (Georg Friedrich Händel).
Sam proces kształtowania strun głosowych w okresie dojrzewania związany jest ściśle ze zmianami hormonalnymi. Możliwe jest więc utrzymanie naturalnego, wysokiego głosu przez całe życie u chłopców i mężczyzn, pod warunkiem wykonania kastracji w okresie przed mutacją, tj. chirurgicznego usunięcia jąder, które są gruczołami kluczowymi w procesie wytwarzania męskich hormonów, biorących udział w procesie kształtowania się strun. Zabieg taki jednak nie jest w stanie utrzymać umiejętności śpiewania dyszkantem – nawet po kastracji głos, choć utrzymuje swoją wysokość, to jednak zmienia swą siłę, barwę, dynamikę dojrzewając do sopranu.
Błędnym i niosącym za sobą rozliczne żarty i dowcipy jest przekonanie, iż usunięcie rozrodczych gruczołów męskich w każdym okresie życia spowoduje uzyskanie głosu podobnego do dyszkantu. Mutacja raz przebyta kształtuje bezpowrotnie struny głosowe. Nie jest to proces odwracalny, jak często się sądzi na ten temat.
Niektóre soprany kobiece kojarzone są z głosem chłopięcym. Sopranistki takie jak Emma Kirkby, Maria Keohane czy Ruth Holton obdarzone są głosem przypominającym dyszkant chłopięcy.
Dyszkant, pomimo dziecięcego charakteru i młodego wieku śpiewaków, dąży do klasycznej doskonałości i nie jest głosem białym, który – pomimo często dobrego poziomu technicznego – jest charakterystyczny dla większości popularnych wokalistów i zespołów dziecięcych. Mają one charakter amatorski, rozrywkowy oraz pełnią funkcje wychowawcze i edukacyjne.
Soprany chłopięce w epoce baroku były niezwykle silnie osadzone w muzyce wokalnej, zarówno w środowiskach, gdzie kobiety nie mogły publicznie śpiewać, jak i tam, gdzie nie istniały jakiekolwiek ograniczenia w tym względzie, odnotowując swój udział we wszystkich formach muzycznych, począwszy od opery, a skończywszy na drobnych formach muzycznych.
Współcześnie wiele sopranów chłopięcych współpracuje z Academy of Ancient Music, Taverner Consort and Players, Ars Antiqua Austria, z takimi muzykami, jak Emma Kirkby, Nikolaus Harnoncourt, James Thomas Bowman, René Jacobs, Christopher Hogwood, Marc Minkowski, Jordi Savall, i w niektórych sytuacjach wciąż stanowią alternatywę dla głosów dojrzałych.
Nikolaus Harnoncourt w jednym z wywiadów wyraził opinię, że najlepsze soprany chłopięce co najmniej dorównują pod względem muzykalności sopranom kobiecym. Nie precyzując tego poglądu, przeprowadzający z Harnoncourtem wywiad, Bernard Jacobson zwrócił uwagę na to, że głos chłopięcy zdecydowanie lepiej współbrzmi z dawnymi instrumentami muzycznymi.
Sceptycznie co do możliwości współczesnych sopranów chłopięcych odnosi się inny przedstawiciel autentyzmu, Ton Koopman, argumentując, że Jan Sebastian Bach mógł współpracować z sopranami chłopięcymi dzięki temu, że w jego czasach śpiewacy ci przechodzili mutację w znacznie późniejszym wieku (śpiewając do 17, a nawet 18 roku życia). Podkreślał także, że nagranie kantat Bacha przez soprany chłopięce (projekt Nikolaus Harnoncourt) okupione było ogromną pracą. Niekiedy jedna aria była nagrywana wiele godzin
Dyrektor muzyczny New College, Edward Higginbottom, stwierdził w wywiadzie, że chórzyści będący w wieku 10-13 potrafią śpiewać tak dobrze, jak dorośli.
Soprany chłopięce w muzyce popularnej gatunku crossover odgrywają istotne znaczenie. Znajdują tu jednak pewną przeciwwagę ze strony głosów dziewczęcych, czasami wręcz ustępując im popularnością (Jackie Evancho, Charlotte Church, Faryl Smith).
Do bardziej znanych przedstawicieli gatunku crossover zaliczyć można takich wykonawców, jak: Andrew Johnston, Richard Bonsall, Aled Jones (jednocześnie bardzo silnie osadzony w wykonawstwie klasycznym, historycznym, jak i znany z utworów popularnych), Jean-Baptiste Maunier, Joseph McManners, a nade wszystko chórzyści z zespołu Libera, czy też The Choirboys.
Bardzo często zdarza się, że mylnie do tej kategorii zalicza się takich wykonawców, jak młodociani Justin Bieber, Michael Jackson, Robertino Loreti, faktycznie śpiewających wyłącznie altem (nieklasycznym).
Kilkukrotnie soprany chłopięce zostały nagrodzone prestiżowymi nagrodami przyznawanymi niemalże wyłącznie dojrzałym artystom, wspólnie z dorosłymi wykonawcami: