Akordeon Solo
Akordeon + ...
Dla początkujących
Kompozytorzy

Grzegorz Fitelberg

Wszystkie Kompozycje

Kompozycje dla: Akordeon

Wikipedia
Grzegorz Fitelberg (ur. 18 października 1879 w Dyneburgu, zm. 10 czerwca 1953 w Katowicach) – polski dyrygent, kompozytor i skrzypek.
Był synem muzyka wojskowego Hozjasza Fitelberga. W latach 1891–1896 odbył studia w Instytucie Muzycznym w Warszawie pod kierunkiem Stanisława Barcewicza (skrzypce) i Zygmunta Noskowskiego (kompozycja). W 1896 został skrzypkiem orkiestry Teatru Wielkiego w Warszawie, a od 1901 był ponadto koncertmistrzem (w 2. grupie skrzypków) Filharmonii Warszawskiej. Wówczas zwrócił na siebie uwagę jako kompozytor: 1898 zdobył I nagrodę na konkursie imienia Ignacego Paderewskiego w Lipsku za Sonatę a-moll na skrzypce i fortepian. W 1901 analogiczny sukces przyniosło mu na konkursie hrabiego Maurycego Zamoyskiego w Warszawie Trio f-moll na skrzypce, wiolonczelę i fortepian. W sezonie 1904/1905 zadebiutował w Filharmonii Warszawskiej jako dyrygent.
Dalsza działalność artystyczna Fitelberga rozwijała się pod znakiem znajomości (od 1901), a następnie przyjaźni i współpracy z Karolem Szymanowskim. W 1905 współorganizował z nim i prowadził Spółkę Nakładową Młodych Kompozytorów Polskich. W 1906 dyrygował pierwszymi koncertami Młodej Polski, w Warszawie (6 lutego) i Berlinie (30 marca), na których – obok utworów Szymanowskiego, Karłowicza, Różyckiego i Szeluty – wykonał własny poemat symfoniczny Pieśń o sokole. W sezonie 1906/1907 wystąpił kilkakrotnie w filharmonii w Berlinie, dyrygując poematami symfonicznymi Richarda Straussa, a w następnym sezonie prowadził polskie prawykonanie Salome tego kompozytora w Teatrze Wielkim w Warszawie. W latach 1908–1911 stał na czele Filharmonii Warszawskiej, występując zarazem gościnnie w Berlinie, Lipsku, Dreźnie i Wiedniu. Latem 1910 prowadził orkiestrę w Majorenhofie k. Rygi, gdzie 12 września wykonał próbnie część 1 nie ukończonej jeszcze II Symfonii Szymanowskiego; w całości utwór ten (jemu dedykowany) przedstawił 7 kwietnia 1911 w Filharmonii Warszawskiej. W latach 1912–1913 był dyrygentem Hofoper w Wiedniu; występował tu także z orkiestrą Konzertverein, z którą 25 i 26 kwietnia 1912 gościł w Krakowie.
W 1913 powrócił na krótko do Warszawy, a następnie na zaproszenie Siergieja Kusewickiego udał się do Rosji. W latach 1914–1919 działał w Piotrogrodzie: 19 listopada 1914 dyrygował koncertem muzyki polskiej (Moniuszko, Fitelberg, Karłowicz, Szymanowski), następnie prowadził orkiestrę teatru Muzykalnaja Drama oraz orkiestrę Teatru Maryjskiego i Michajłowskiego. Od 1917 dyrygował również Orkiestrą Państwową, a po wyjeździe Kusewickiego (1920) stanął na jej czele. W sezonie 1920/1921 był dyrygentem Teatru Wielkiego w Moskwie. W 1921 – po krótkim pobycie w kraju – objął stanowisko dyrygenta Baletów Rosyjskich Siergieja Diagilewa. Współpracował z tym zespołem do 1924, dyrygując na zmianę z Ernestem Ansermetem i Eugene Goossensem m.in. w Paryżu, Londynie, Monte Carlo i Brukseli; 3 czerwca 1922 dyrygował prawykonaniem Mawry Strawińskiego w paryskiej Operze. W latach 1924–1934 kierował Filharmonią Warszawską oraz współpracował z Teatrem Wielkim w Warszawie; 1926–1933 wystawił opery: Złoty kogucik Rimskiego-Korsakowa, Beatrix Cenci Różyckiego, Demon Rubinsteina, Faust Gounoda, Carmen Bizeta, Eugeniusz Oniegin Czajkowskiego, Cyganeria Pucciniego. Występował także za granicą, m.in. w 1925 dał serię koncertów w Teatro Colón w Buenos Aires, w 1929 wystawił opery Borodina, Musorgskiego i Rimskiego-Korsakowa w Opéra Privé de Paris, z którą odbył tournée po krajach Ameryki Łacińskiej. W 1929 wybudował willę w Warszawie na Saskiej Kępie przy ul. Elsterskiej 3, w której mieszkał wraz z Haliną Szmolcówną. W latach 1934–1939 zorganizował i prowadził Orkiestrę Symfoniczną Polskiego Radia w Warszawie. Oprócz stałych koncertów radiowych występował z tym zespołem na koncertach publicznych w Warszawie i Krakowie (koncerty wawelskie w latach 1936–1939), a także na Wystawie Światowej w Paryżu (1937), gdzie orkiestra zdobyła złoty medal.
W listopadzie 1939 Fitelberg opuścił Warszawę i – w dramatycznych okolicznościach, przez Wiedeń i Mediolan – udał się do Paryża. W 1940 wystąpił tu kilkakrotnie oraz dał szereg koncertów w Bristolu (dla BBC), Londynie i Hadze na rzecz polskich ofiar wojny. W listopadzie 1940 wyjechał do Ameryki Południowej; 1940/41 był dyrygentem w Teatro Colón w Buenos Aires. Lata 1942–1945 spędził w USA, podejmując się różnych zajęć (instrumentowanie, dyrygowanie) i godząc się na artystyczne kompromisy. „Dobre koncerty” – jak pisał 6 listopada 1945 do Stefana Spiessa – miał jedynie w Montrealu, Toronto oraz w Nowym Jorku z Witoldem Małcużyńskim i Bronisławem Hubermanem (Bach, Beethoven, Szymanowski).
W 1946 powrócił do Europy, gdzie rozwinął ożywioną działalność koncertową, zwłaszcza w Wielkiej Brytanii, krajach niderlandzkich i skandynawskich. W październiku 1946 w Krakowie poprowadził swój pierwszy koncert po powrocie do kraju (Epizod na maskaradzie Karłowicza, Koncert skrzypcowy Palestra, Harnasie Szymanowskiego). W 1947 objął dyrekcję Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach. Z orkiestrą tą występował również w Warszawie, Wrocławiu, Krakowie oraz w Czechosłowacji (1948), Rumunii i na Węgrzech (1950). W ostatnich latach współpracował ze swoim następcą, Janem Krenzem. Fitelberg zajmował się także dydaktyką: w latach 1927–1930 prowadził klasę dyrygentury i orkiestry w konserwatorium w Warszawie, w sezonie 1950/51 był profesorem Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Katowicach. Do jego uczniów należeli m.in. Mieczysław Mierzejewski, Marian Neuteich, Olgierd Straszyński oraz Karol Stryja, który był inicjatorem Międzynarodowego Konkursu Dyrygentów im. Grzegorza Fitelberga.
Zmarł 10 czerwca 1953 roku w Katowicach. Został pochowany w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A24-tuje-16).
W 2004 r., w 125. rocznicę urodzin artysty, z inicjatywy Krzysztofa Szyrszenia – pracującego wówczas w Ambasadzie RP w Rydze polskiego pianisty, tłumacza i animatora polsko-łotewskiej współpracy kulturalnej, zorganizowano na Łotwie szereg imprez poświęconych Fitelbergowi, oraz odsłonięto pamiątkową tablicę w Dyneburgu – mieście urodzenia dyrygenta.
Grzegorz Fitelberg był ojcem kompozytora Jerzego Fitelberga (1903–1951).
Fitelberg był pierwszym wykonawcą wielu utworów, m.in.:
(uwaga: w nawiasach podano rok prawykonania, a nie skomponowania utworu)
Fitelberg, jako zręczny instrumentator, niejednokrotnie pomagał swemu przyjacielowi, Szymanowskiemu, w przełożeniu na orkiestrę symfoniczną jego pomysłów, lub też samodzielnie instrumentował jego utwory: (w nawiasach podano rok powstania lub zinstrumentowania utworu)
Także poemat symfoniczny Karłowicza Epizod na maskaradzie op. 14 został przez niego dokończony i częściowo zinstrumentowany po przedwczesnej śmierci kompozytora.
Kompozycję z biegiem lat Fitelberg zarzucił; za warte wzmianki utwory uważał:
Inne utwory orkiestrowe:
Utwory kameralne:
Istnieją dwie płyty CD z utworami Grzegorza Fitelberga: Dzieła wszystkie na skrzypce i fortepian (Acte Préalable AP0207[1]; wyd. 2010) oraz Trio fortepianowe op. 10 i pieśni op. 21 i 22 (Acte Préalable AP0287[2]; wyd. 2013)
Istnieją trzy wydane płyty CD z nagraniami dokonanymi przez Fitelberga:
W Katowicach nazwano jego imieniem Radiowy Dom Muzyki oraz dwa konkursy – Ogólnopolski Konkurs Kompozytorski i Międzynarodowy Konkurs Dyrygentów (od 1980).
Jest też patronem Państwowej Szkoły Muzycznej I i II stopnia w Chorzowie.
Grzegorz Fitelberg jest bohaterem anegdoty, wedle której 6 marca 1953 (dzień po śmierci Stalina i Prokofjewa), po przyjściu na próbę orkiestry (symfonicznej PR w Katowicach) miał zwrócić się do muzyków słowami: Panowie, proszę wstać. Dziś w nocy umarł wielki radziecki kompozytor Siergiej Prokofjew. Proszę uczcić minutą ciszy. Po minucie miał z kolei powiedzieć do koncertmistrza: Panie Wochniak, podobno Stalin też umarł.