Kompozytorzy

Béla Bartók

Fortepian
Orkiestra
Skrzypce
Altówka
Wiolonczela
Głos
Klarnet
String ensemble
Piece
Koncert
Muzyka ludowa
Piosenka
Sonata
Kwartet
Rhapsodies
Suita
Funeral music
Taniec
według popularności

#

14 Bagatelles (14 Bagatele)2 Elegies, Sz.41 (2 Elegie, Sz.41)2 Pictures, Op.102 Portraits, Op.5 (2 Portrety, Op.5)3 Hungarian Folksongs from Csík, Sz.35a4 Pieces, Op.12 (4 sztuki, op.12)4 Pieces, Sz.224 Slovak Folksongs, Sz.70 (4 Słowacki pieśni ludowe, Sz.70)44 Duos for Two Violins7 Sketches, Sz.44

A

Allegro barbaro (Allegro Barbaro)

C

Concerto for Orchestra (Koncert na orkiestrę)Contrasts (Kontrasty)Cudowny mandaryn

D

Dance Suite (Taniec nowożeńców)Divertimento for String Orchestra (Divertimento na orkiestrę smyczkową)

E

Eight Improvisations on Hungarian Peasant Songs

F

Fifteen Hungarian Peasant SongsFirst Term at the Piano, Sz.53 (Pierwszy termin na fortepian, Sz.53)For Children (Dla Dzieci)Four Dirges

H

Hungarian Pictures, Sz.97

K

Kossuth

M

Magyar népdalok, Sz.33Marche Funèbre, Sz.75bMikrokosmosMusic for Strings, Percussion and Celesta

N

Nine Little Piano Pieces (Dziewięć kawałki Piano)

O

Out of Doors (Z drzwiami)

P

Petite SuitePiano Concerto No. 1 (Koncert fortepianowy nr 1)Piano Concerto No. 2 (Koncert fortepianowy nr 2)Piano Concerto No. 3 (Koncert fortepianowy nr 3)Piano Sonata

R

Rhapsody for Piano and Orchestra, Sz.27 (Rapsodia na fortepian i orkiestrę, Sz.27)Rhapsody No. 1 (Rapsodia nr 1)Rhapsody No. 2 (Rapsodia nr 2)Rhapsody, Op. 1 (Rapsodia op. 1)Romanian Christmas Carols (Rumuński Kolędy)Romanian Folk Dances (Tańce ludowe Rumunii)

S

Scherzo for Piano and Orchestra, Sz.28Serbo-Croatian Folk Songs (Serbsko-chorwackie pieśni ludowe)Sonata for Solo Violin (Sonata na skrzypce solo)Sonata for Two Pianos and Percussion (Sonata na dwa fortepiany i perkusję)SonatinaString Quartet No. 1 (Kwartet smyczkowy nr 1)String Quartet No. 2 (Kwartet smyczkowy nr 2)String Quartet No. 4 (Kwartet smyczkowy nr 4)String Quartet No. 5 (Kwartet smyczkowy nr 5)String Quartet No. 6 (Kwartet smyczkowy nr 6)String Quartet No.3, Sz.85 (Kwartet smyczkowy nr 3, Sz.85)Studies for Piano, Op.18 (Badania na fortepian, Op.18)Suite No.1, Op.3 (Apartament nr 1, op.3)Suite No.2, Op.4Suite, Op. 14

T

Ten Easy Pieces (Dziesięć łatwych utworów)The Wooden Prince (Drewniany Książę)Three BurlesquesThree Rondos on Slovak Folk TunesTwo Romanian Dances

V

Viola Concerto (Koncert na altówkę)Violin Concerto No. 1 (Koncert skrzypcowy nr 1)Violin Concerto No. 2 (Koncert skrzypcowy nr 2)Violin Sonata No.1, Sz.75 (Skrzypce Sonata nr 1, Sz.75)Violin Sonata No.2, Sz.76 (Skrzypce Sonata nr 2, Sz.76)

Z

Zamek Sinobrodego
Wikipedia
Béla Bartók (ur. 25 marca 1881 w Nagyszentmiklós, zm. 26 września 1945 w Nowym Jorku) – węgierski kompozytor i pianista, uważany za jednego z największych kompozytorów XX wieku. Jako badacz muzyki ludowej i autor analiz z tego zakresu jeden z prekursorów etnografii muzycznej.
Béla Bartók urodził się 25 marca 1881 w inteligenckiej rodzinie: jego ojciec Béla był autorem artykułów ekonomicznych i dyrektorem szkoły handlowej, a matka, Paulá Voit, nauczycielką. U niej pobierał pierwsze lekcje muzyki. Komponować zaczął, mając 9 lat. Po raz pierwszy publicznie wystąpił w 1892 w Nagyszöllös, dokąd przeniósł się z matką po śmierci ojca. Wykonał wtedy m.in. swój Bieg Dunaju. Dwa lata później rozpoczął regularną naukę muzyki w Bratysławie u Laszlo Erkela (syna Ferenca Erkela). W 1899 został przyjęty do Akademii Muzycznej w Budapeszcie. Na lekcje fortepianu uczęszczał tam do Istvána Thomána, kompozycji do J. Koesslera, a orkiestracji do Ferenca Szabó. Już w tym czasie był autorem wielu znacznych utworów, pisanych pod wpływem J. Brahmsa. Odnosząc się do nich krytycznie, porzucił komponowanie i poświęcił się pianistyce. Do komponowania wrócił w 1902, usłyszawszy poemat symfoniczny Straussa pt. Tako rzecze Zaratustra. Odtąd jego twórczość charakteryzowała się najbardziej zaawansowanymi środkami dźwiękowymi neoromantyzmu i nawiązywała do utworów F. Liszta i R. Straussa, by stopniowo nabierać oryginalnych cech. Patriotyzm Bartóka i jego ambicja stworzenia nowoczesnego stylu narodowego w muzyce węgierskiej skłoniły go za razem do jawnej stylizacji rytmów i motywów popularnych melodii narodowych. Ogromny sukces i sławę na Węgrzech i za granicą przyniósł mu poemat symfoniczny Kossuth. W tym czasie umacniała się pozycja Bartóka jako pianisty nie tylko w kraju. W 1907 został profesorem klasy fortepianu w AM w Budapeszcie.
W 1909 Bartók ożenił się bez rozgłosu ze swoją studentką Mártą Ziegler (córką inspektora policji), której w 1911 zadedykował swoją jedyną operę Zamek Sinobrodego; syn Béla junior urodził się w 1910. W 1923 po rozwodzie ożenił się ponownie ze studentką w klasie fortepianu, Dittą (Edytą) Pásztory (1903–1982); drugi syn Péter urodził się w 1924. Na lekcje muzyki Pétera skomponował sześcioczęściowy zbiór utworów na fortepian o wzrastającym stopniu trudności, który do dziś wykorzystywany jest do nauki gry pod nazwą Mikrokosmos.
Bartók był człowiekiem o liberalnych przekonaniach. Z obawą śledził wprowadzenie narodowego socjalizmu w Niemczech i Austrii. Już w 1937 zabronił wykonywania swoich utworów w rozgłośniach radiowych niemieckich i włoskich. Z jego przekonaniami nie było mu lekko w kraju współpracującym z Niemcami. Wreszcie, po wcześniejszym wysłaniu swoich manuskryptów, w 1940 wyjechał z żoną do Nowego Jorku, dwa lata później dołączył do nich Péter. W USA nie było dużego zainteresowania jego muzyką. Miał kilka wykładów na Columbia University, a utrzymywał się głównie z nauki gry na fortepianie. Jednym z ostatnich jego dzieł był Koncert na orkiestrę napisany dla Siergieja Kusewickiego, dyrektora Bostońskiej Orkiestry Symfonicznej. Prawykonanie koncertu (Boston, 1 grudnia 1944) było olbrzymim sukcesem. Bartók był jednak już poważnie chory na białaczkę. Przed śmiercią ukończył jeszcze III Koncert fortepianowy, będący prezentem urodzinowym dla żony i rozpoczął Koncert altówkowy.
Około 1904 zetknął się z autentyczną, węgierską muzyką chłopską, nieskażoną miejskimi wpływami i zasadniczo różniącą się od popularnych węgierskich melodii, które były wykonywane głównie przez zespoły cygańskie i utożsamiane z folklorem. Odkrycie to wzbudziło w nim nową, wielką pasję rejestrowania, badania i propagowania autentycznej muzyki wsi. Korzystając z doświadczeń Zoltána Kodálya, rozpoczął systematyczne wędrówki po kraju z fonografem. Nagrywał najstarsze i najbardziej zapomniane utwory ludowe, obce profesjonalnym schematom opartym na systemie dur-moll. Akcja ta, podjęta początkowo z pobudek emocjonalnych i patriotycznych, przerodziła się wkrótce w poważną pracę naukową, skłaniając go do wnikliwych badań i systematyzacji folkloru muzycznego. Jako doświadczony zbieracz i autor prac teoretycznych z tego zakresu stał się jednym z najwybitniejszych i najoryginalniejszych twórców współczesnej etnografii muzycznej na świecie. Swoje zainteresowania rozszerzył na folklor słowacki. Zbierał informacje na ten temat od 1906. Trzy lata później na temat folkloru rumuńskiego, a również bałkańskiego, tureckiego i arabskiego. W poszukiwaniu materiałów dwukrotnie odbył podróże badawcze poza Europę: w 1914 do Algierii, a w 1936 do Turcji.
Zainteresowanie folklorem wywarło niemały wpływ na twórczość kompozytorską Bartóka. Skłoniło to kompozytora do ostatecznego zerwania z system dur-moll i estetyką romantyzmu. Swobodne operowanie motywami wyrastającymi z różnych układów skalowych i interwałowych, zwięzłość i dosadność wypowiedzi muzycznej, właściwa melodiom i rytmom ludowym, a obca ekspresyjnej poetyce wykreowanej przez twórców XIX wieku, wreszcie śmiałość dysonansowych współbrzmień harmonijnych – wszystko to złożyło się na oryginalny, nowy język muzyczny Bartóka. Jego Bagatele op. 6 na fortepian były najśmielszym wyzwaniem rzuconym tradycyjnej muzyce od czasów Debussy’ego.
W następnych latach Bartók pozostał jednym z najradykalniejszych odnowicieli języka muzycznego – jakkolwiek nie był wtedy znany i doceniany na świecie. Nowe utwory spotkały się na Węgrzech z zupełnym niezrozumieniem. Napisana w 1911 opera Zamek Sinobrodego została odrzucona przez dyrekcję opery w Budapeszcie, co spowodowało głęboki kryzys psychiczny kompozytora. Dopiero sukces baletu Drewniany książę w 1917 zmienił pozycję twórcy w kraju i wyzwolił w kompozytorze nową energię twórczą. Po I wojnie światowej nastąpił okres jego najbardziej radykalnych pomysłów dźwiękowych i stylistycznych. Otwierają go: balet Cudowny mandaryn, Improwizacje na fortepian op. 20. i dwie sonaty skrzypcowe.
Za życia Bartóka jego muzyka z niemałym trudem torowała sobie drogę na estrady. Węgierska publiczność przyjęła entuzjastycznie poemat symfoniczny Kossuth i z pobudek patriotycznych tolerowała pewien modernizm utworu. Pięć lat później Bartók był już jednak ostro krytykowany przez recenzentów za, jak to formułowali, „chaos dźwiękowy” i „kakofoniczne grymasy”, a publiczność straciła dlań zainteresowanie. Chcąc zmienić ten stan, w 1911 Bartók, wspierany przez przyjaciela Zoltana Kodaly’a, założył towarzystwo mające propagować nową muzykę; po roku upadło z braku słuchaczy na koncertach.
Taka stagnacja trwała wiele lat. Bartók porzucił komponowanie, ograniczył się do zbierania folkloru i nauczania gry na fortepianie. Dopiero wystawienie baletu Drewniany książę w 1917 ponownie zwróciło na niego uwagę. Opera w Budapeszcie, a wkrótce we Frankfurcie nad Menem włączyły do repertuaru Zamek księcia Sinobrodego. Z uznaniem przyjęto w Wiedniu jego Bagatele na fortepian, a najpoważniejsza oficyna muzyczna w Europie środkowej Universal Edition zaproponowała kompozytorowi podpisanie kontraktu. Suita taneczna którą przyjęto jako przykład muzyki nowoczesnej i komunikatywnej zarazem, trafiła do repertuaru wielu orkiestr, chociaż nie ma nic wspólnego z tradycyjnymi suitami złożonymi ze stylizowanych tańców ludowych, a jedynym usprawiedliwieniem jej tytułu może być wyrazista rytmika. Przez kilkanaście lat Bartók odnosił sukcesy, głównie jako pianista wykonujący swoje utwory. Decyzja o wyjeździe do Ameryki położyła kres temu powodzeniu. W USA Bartók znalazł na pewien czas zatrudnienie jako etnograf. Zainteresowanie jego muzyką obudziło się dopiero wtedy, gdy był już bardzo chory.