Kompozytorzy

Henryk Melcer-Szczawiński

Fortepian
Skrzypce
Orkiestra
Wiolonczela
Piece
Parafraza
Fantazja
Taniec
Koncert
Wariacja
Character piece
Dumka
Etiuda
Fuga
według popularności
3 Morceaux caractéristiques, Op.53 Pensées musicales (3 Myśli muzyczne)DumkaEtude, Op.8 (Etiuda, Op.8)Fuga (Wyciek)La fileuse de l'opéra 'Marja' (Spinner opery Marja)Morceau fantastique (Fantastic kawałek)Niby mazurekPiano Concerto No.1 (Koncert fortepianowy nr 1)Piano Concerto No.2 (Koncert fortepianowy nr 2)Piano Trio, Op.2 (Trio fortepianowe, Op.2)PrząśniczkaStary KapralValse à la Chopin (Walc na Chopina)Variations sur un thème de St. Moniuszko 'Le cosaque' (Wariacje na temat św Moniuszki Cossack)Violin Sonata (Sonata skrzypcowa)Wariacje na temat ludowy
Wikipedia
Henryk Melcer-Szczawiński (ur. 25 lipca 1869 w Marcelinie, zm. 18 kwietnia 1928 w Warszawie) – polski kompozytor neoromantyczny, pianista, dyrygent i pedagog muzyczny, dyrektor Filharmonii Warszawskiej i Konserwatorium Muzycznego w Warszawie; ojciec Wandy Melcer, dziadek Zuzanny Stromenger.
Naukę gry fortepianowej rozpoczął u babki Józefy Klemczyńskiej-Melcerowej i u ojca, Karola Melcera, skrzypka, dyrektora Kaliskiego Towarzystwa Muzycznego, z którym tamże wystąpił po raz pierwszy publicznie 25 września 1877. W 1887 ukończył ze złotym medalem Męskie Gimnazjum Klasyczne w Kaliszu, następnie wyjechał do Warszawy, gdzie studiował matematykę na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim. Studia kontynuował od 1892 w Wiedniu. W latach 1888–1891 studiował grę na fortepianie u Rudolfa Strobla (dyplom 1891) i kompozycję u Zygmunta Noskowskiego w tamtejszym Instytucie Muzycznym. Według niektórych źródeł był też uczniem Aleksandra Michałowskiego.
W latach 1889-1892 koncertował jako solista i akompaniator w wielu miastach Polski. W 1890 odbył tournée koncertowe po Rosji z amerykańską śpiewaczką Ludwiką N. Nicholson. 27 marca 1892 po raz pierwszy wystąpił z tzw. „koncertem własnym” w Warszawie, zyskując pochlebną opinię m.in. Jana Kleczyńskiego. W latach 1892–1894 był uczniem Teodora Leszetyckiego w Wiedniu. Od stycznia 1895 podróżował z koncertami do Berlina, Kijowa, Krakowa, Lwowa, Paryża.
Na rozstrzygniętym 22 sierpnia 1895 II konkursie im. Antona Rubinsteina dla kompozytorów i pianistów w Berlinie Melcer-Szczawiński zdobył jedyną, przewidzianą regulaminem konkursu kompozytorskiego, nagrodę za I Koncert fortepianowy (przedstawiony jako Concertstück), Trio fortepianowe i dwa utwory z Trois morceaux caractéristiques opus 5 oraz III nagrodę w konkursie pianistycznym; spotkał się tam z Aleksandrem Skriabinem i Ferrucio Busonim.
W latach 1895–1896 Melcer-Szczawiński był profesorem klasy fortepianu w konserwatorium w Helsinkach, równocześnie koncertując w Rosji, Berlinie i Lwowie. W dniach 27 i 28 stycznia 1896 odniósł ogromny sukces we Lwowie. W latach 1896–1899 uczył gry fortepianowej w tamtejszym konserwatorium, m.in. 6-letniego M. Horszowskiego. 22 września 1899 wygrał konkurs na stanowisko dyrektora Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego i konserwatorium, ale chcąc uniknąć konfliktów z lwowskim środowiskiem kompozytorów, złożył rezygnację i opuścił Lwów. 9 lipca 1898 zdobył I nagrodę na konkursie kompozytorskim im. I.J. Paderewskiego w Lipsku za II Koncert fortepianowy (ex aequo z I Koncertem skrzypcowym op. 11 E. Młynarskiego), a w 1904 II nagrodę na konkursie kompozytorskim ogłoszonym przez Filharmonię Warszawską za operę Maria. Około 1900 zaczął komponować utwór sceniczny Protesilas i Laodamia, pracował nad nim jeszcze na początku 1916. W latach 1899–1902 stał na czele Towarzystwa Muzycznego w Łodzi. Zorganizował i wyszkolił chór i orkiestrę amatorską, z którymi wykonał m.in. Pory roku Haydna. W 1901 występował wielokrotnie w kraju (Warszawa, Kraków), a ponadto za granicą (Berlin, Lipsk, Drezno, Wiedeń, Budapeszt). W latach 1902–1903 ponownie przebywał we Lwowie, tym razem jako nauczyciel i dyrektor szkoły muzycznej H. Ottawowej, od 1907 – szkoły M. Szczycińskiej i S. Kasparek. W październiku 1902 debiutował jako dyrygent w Filharmonii Lwowskiej. Od października 1903 był profesorem wyższego kursu fortepianowego w konserwatorium w Wiedniu. Koncertował wielokrotnie w Wiedniu (19 listopada 1903 w Kleiner Musikvereinsaal zaprezentował swoje Variations sur un thème de St. Moniuszko „Le cosaque”), także w Krakowie, Pradze (1906) i Genewie (1907), dojeżdżając co miesiąc do Łodzi i Lwowa, gdzie miał wielu uczniów.
Okres wiedeński, mimo skomplikowanej sytuacji rodzinnej i przeciążenia pracą, przyniósł mu wiele satysfakcji (przyjaźń z E. Mandyczewskim) i poprawę trudnej egzystencji materialnej. Jesienią 1907 zamieszkał w Warszawie; od 2 października 1908 był dyrektorem artystycznym Filharmonii Warszawskiej, tamże miesiąc później wystąpił jako dyrygent. Starając się podnieść poziom upadającej orkiestry, zaangażował na 12 koncertów G. Fitelberga i zainicjował istotne zmiany w polityce repertuarowej, propagował twórczość Karłowicza oraz muzykę symfoniczną kompozytorów mniej znanych w Polsce, np. Schumanna, Brucknera i Elgara. W marcu 1909 zrezygnował z funkcji dyrektora, lecz pozostał w Filharmonii na stanowisku kierownika wieczorów muzyki kameralnej i oratoryjnej. Latem 1910 (także 1912, z M. Szulcem) kierował koncertami symfonicznymi w Dolinie Szwajcarskiej w Warszawie. 1909–1911 (możliwe, że do 1912) był, z inicjatywy G. Fitelberga, kierownikiem chóru Filharmonii Warszawskiej, z którym 1910 wykonał Les Béatitudes Francka, 1911 – Requiem Mozarta i IX Symfonię Beethovena, a 1912 poprowadził prawykonanie Quo vadis F. Nowowiejskiego. Co roku występował z wieczorami muzyki kameralnej w Filharmonii i z koncertami symfonicznymi dla młodzieży organizowanymi przez szkołę śpiewu M. Sobolewskiej. 1 lutego 1912 podjął pracę w liceum muzycznym L. Marczewskiego w Warszawie, nadal dojeżdżał do Lwowa i Łodzi (do 1919).
W latach przed I wojną światową, nie mając po raz kolejny stałego zajęcia, koncentrował się na pianistyce, osiągając apogeum swoich technicznych i muzycznych umiejętności; wzbudzał podziw rozbudowanymi programami recitali chopinowskich (np. w Warszawie 29 listopada 1912 i 4 listopada 1913); grał też w Petersburgu (1913), Berlinie, Kijowie i na Krymie; 1913 wystąpił po raz pierwszy w Poznaniu. Od października 1915 do 1 marca 1916 był dyrektorem artystycznym opery w Warszawie. Ustąpił z powodu konfliktu w sprawach repertuaru, bowiem był przeciwny wystawianiu oper niemieckich w Warszawie zajętej przez wojska niemieckie. Żegnano go z żalem na koncercie kompozytora w Teatrze Wielkim 10 marca 1916. W 1916 w sali kameralnej Hermana i Grossmana w Warszawie wykonał wszystkie sonaty Beethovena, omawiając zarazem ich formę; połączenie koncertu z prelekcją stanowiło novum w życiu muzycznym Warszawy. Od 1917 wiele czasu poświęcał Polskiemu Klubowi Artystycznemu. Był jego pierwszym i długoletnim prezesem oraz niestrudzonym organizatorem koncertów, zwłaszcza muzyki Współczesnej. W końcu 1917 objął klasę fortepianu w konserwatorium po A. Michałowskim, a w I 1922 – stanowisko dyrektora po E. Młynarskim, 1925 również klasę kompozycji po R. Statkowskim. W uczelni wprowadził nowe programy nauczania, zmienił zakres egzaminów, zorganizował chór i orkiestrę szkolną, ożywił działalność koncertową szkoły i pracę klas operowych, stawiał wysokie wymagania artystyczne uczniom i nauczycielom, zabiegał o pozyskanie K. Szymanowskiego. Jako członek komitetu WTM współdziałał w edycjach utworów Moniuszki i Karłowicza. Od 1921 był prezesem Zjednoczenia Związków Muzyków Polskich (później Związku Muzyków Polskich), od 1922 – członkiem komisji kwalifikacyjnej sekcji polskiej MTMW, 1922-25 prezesem nowo utworzonego Stowarzyszenia Popierania Muzyki Symfonicznej. 16 grudnia 1925 odbył się w Filharmonii Warszawskiej jubileusz 30-lecia jego pracy artystycznej (powtórzony w Łodzi). W grudniu 1926 zrezygnował z funkcji dyrektora konserwatorium w proteście przeciw nieuzasadnionemu – jego zdaniem – pogwałceniu autonomii uczelni przez zarządzenie jej wizytacji ze strony ministerstwa; pozostał profesorem klasy fortepianu 1927 był jurorem I Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. F. Chopina. Z powodu rozwijającej się choroby serca coraz rzadziej koncertował i dyrygował. Ostatni koncert kompozytorski Melcera-Szczawińskiego poprowadził K. Wiłkomirski w Filharmonii Warszawskiej 22 stycznia 1928. Melcer-Szczawiński zmarł nagle podczas lekcji w konserwatorium. Pozostawił żonę Helenę ze Szczawińskich i dwie córki: Wandę (zamężną Sztekkerową, primo voto Rutkowską, zm. w 1972) i Marię (zamężną Stromengerową, zm. 13 kwietnia 1959).
2 maja 1923 został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.
28 października 1924 Minister Spraw Wojskowych zatwierdził marsz według kompozycji Henryka Melcer-Szczawińskiego, jako „Marsz dla generałów”.
Zmarł na serce 18 kwietnia 1928. Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kw. 270-4-12).